دفتر پژوهش های تحزب کمونیستی در ایران

بررسی تجارب تحزب کمونیستی  پس از انقلاب۵۷  در ایران

مبارزه کارگران کمونیست و رهبران کارگری تلاش برای رفع موانع ذهنی و عملی تشکل و آگاهی این طبقه بعنوان تنها طبقه نجات دهنده کل جامعه، مدعی قدرت و رهبر جامعه در مبارزه برای رهائی از شر حاکمیت بورژوازی و جمهوری اسلامی و برپا کردن جامعه ای سوسیالیستی در ایران است. این مبارزه تنها با شکل گیری حزب کمونیستی طبقه کارگر درایران میتواند به پیروزی برسد. ما خود را بخشی از این تلاش میدانیم.
تحزب کمونیستی طبقه کارگرنتیجه بلافصل اتحاد دوواقعیت اجتماعی است: مارکسیسم وجنبش طبقه کارگر. تاریخ مبارزات کمونیستی درایران پس ازانقلاب۵۷ تاریخ مبارزه برای اتحاد ایندو واقعیت باهم است،مبارزه ای که با نام منصورحکمت گره خورده است. مبارزه برای گره دادن دوواقعیت اجتماعی جنبش طبقه کارگروکمونیسم به یکدیگر. این مبارزه گنجینه ای پرباربرای تلاش امروزما است."(ازبیانیه دفترپژوهشهای تحزب کمونیستی درایران)

جنبش طبقه کارگربدون کمونیسم ومارکسیسم اش قربانی جنبشهای اجتماعی دیگرمیشود. اینراچه تاریخ جاری درایران وچه تاریخ انقلابات قرن۲۰نشان داده اند. ازطرف دیگرهم کمونیسمی که معنی اجتماعی درجنبش طبقه کارگرنیابدهمه چیزمیتواند باشد جزکمونیسم مارکس. اینرا هم سرنوشت همه احزاب وسازمانهای رادیکال موجود فعال بنام کمونیسم  نشان میدهد که روزانه با زندگی ومبارزه طبقه کارگروتوده زحمتکش بیگانه اند. 

این نوشته به تجربه تحزب کمونیستی که ابتدا درقالب حزب کمونیست ایران و بعدها درقالب حزب کمونیست کارگری وسپس حزب حکمتیست تعقیب شد میپردازد. جمعبندی ازاین تجارب کمکی است به کارگران کمونیست وفعالین مارکسیست جنبش کارگری درشکل دادن به حزب کمونیستی وکارگری خود.ما به مباحث سیاسی که منجر به جدایی ازحزب کمونیست ایران و تاسیس حزب کمونیست کارگری ایران شدند و یا مباحثات سیاسی که منجر به تاسیس حزب حکمتیست شدند، نمیپردازیم و خواننده را در این رابطه به نوشته های منصور حکمت در سایت http://hekmat.public-archive.netو همچنین نوشته های کورش مدرسی در سایت http://www.koorosh-modaresi.com/farsiindex.phpمراجعه میدهیم. توجه ما در این نوشته به تحزب کمونیستی طبقه کارگر پس از انقلاب ۵۷  و جواب به این سوال است که آیا اساسا امکان تحقق بخشیدن به تحزب کمونیستی طبقه کارگر در چهارچوب این احزاب ممکن بود یا نه؟ و اینکه چه فاکتورهایی در کنار آن مباحث سیاسی مهم و نقد های منصور حکمت  و کورش مدرسی مانع این امر بودند؟

شروع ما ازانقلاب۵۷ است چراکه اساسا پس ازاین انقلاب است که تلاش میشود آندو واقعیت بالا را شناخت و با هم متصل شان کرد. ما اشاره ای به حزب توده وطیف فدائیان نخواهیم داشت چراکه این صف عملا درجریان تحرکات ضدکارگری وهمگامی وهمکاری شان با دستگاه های سرکوب حکومت اسلامی رسما واقعیت وجودی خود را اثبات کردند. صفی که نه به جنبش طبقه کارگرمتعلق است ونه به مارکسیسم وکمونیسم.


۱. حزب کمونیست ایران:
تشکیل حزب کمونیست ایران مدیون تلاشهای سیاسی، نظری و تئوریک "اتحاد مبارزان کمونیست"و شخص منصور حکمت بود. این جریان نتیجه مبارزه سیاسی موفق در نقد پوپولیسم و سوسیالیسم خلقی در آن دوره و مدون کردن پایه‌های سیاسی، نظری و حزبی آنچه که نام مارکسیسم انقلابی را برخود نهاد، است. در سالهای۱۳۶۰ و ۱۳۶۱ سرکوب رژیم اسلامی ابعاد وسیع اجتماعی بخود میگیرد. لیست اعدامیان به ده ها هزار میرسد. طیف توده‌ای – فدائیان اکثریت رسما به ارتجاع اسلامی پیوسته اند. اکثریت سازمانهای چپ آندوره یا عملاً منحل شده‌اند و یا دچار بحران های هویتی هستند. بخش زیادی از این سازمانها با قبول نقد "اتحاد مبارزان کمونیست"به پوپولیسم و سوسیالیسم خلقی  به صف نیروهای طرفدار برنامه حزب کمونیست ایران میپیوندند. تاسیس حزب کمونیست ایران در این دوره  پس از انتشار"برنامه حزب کمونیست ایران"و پیوستن رسمی کومه له به نیروهای طرفدار این برنامه رسما در دستور کار"اتحاد مبارزان کمونیست"و منصور حکمت  قرار میگیرد.
در این رابطه خواننده را همانطور که قبلاً گفتیم به نوشته‌های ایندوره منصور حکمت در سایت http://hekmat.public-archive.netHYPERLINK "http://hekmat.public-archive.net/"/  دعوت میکنیم

به این دوره بپردازیم:
تا پیش‌از ۳۰ خرداد ۶۰ تشکیل حزب کمونیست ایران برای منصور حکمت  فاکتوری است که از طریق آن طبقه کارگر میتواند  دعواهای درونی رژیم را به نفع خود  فیصله دهد و در این پروسه حزب سیاسی خود را ایجاد کند. در این رابطه اتحاد مبارزان کمونیست  بیانیه ای بنام "بیانیه ۲۸ خرداد"انتشار میدهد که نویسنده آن منصور حکمت است.
پس از ۳۰ خرداد ۶۰ و آغار سرکوب قهر آمیز انقلاب از طرف رژیم اسلامی، صورت مسله برای تاسیس حزب تغییر میکند. چرا که بقول منصور حکمت  شرایط سکون نسبی جدیدی بوجود آمده است. او در نوشته خود بنام "درباره تاکتيکهاى ما در شرايط کنونى"در بهمن ۱۳۶۰ میگوید: "اسنتاجات عملى ما، از مبانى تاکتيکى اصولى بيانيه ٢٨ خرداد در آن بيانيه متکى بر تصويرى از سير محتمل اوضاع بود. بقاى بحران در بالا و گشوده ماندن عملى مسأله قدرت در سطح جامعه براى مدت معيّنى که به جنبش توده‌اى و کارگرى امکان ابراز وجود بدهد، يکى از مفروضاتى بود که استنتاجات عملى ما در بيانيه ٢٨ خرداد بر آن متکى بود. …... امروز روشن است که اولا به دلايل مختلف که فوقا مورد بحث قرار گرفت، بحران در "بالا"با سرعت بيشترى از حدّت و شدّت افتاد و ثانيا، عدم آمادگى تاکتيکى– تشکيلاتى ما عملا امکان استفاده از شرايط موجود در کوتاه مدت را براى اتخاذ استنتاجات عملى و نسبتا فورى بيانيه ٢٨ خرداد از ما سلب نمود. نزديک کردن پرولتاريا به قدرت سياسى با اتکاء به ارگانهاى قدرت توده‌اى و تحت پرچم برنامه مستقل خويش (مبانى و اهداف تاکتيکى عمومى‌تر بيانيه ٢٨ خرداد) امروز بايد عملا و در شرايط متفاوتى در دستور ما قرار گيرد.از اين نظر تفاوت اصلى در اين است که عجالتا مسأله قدرت – به اعتبار تخاصمات درونى رژيم – گشوده نيست، و پرولتارياى انقلابى ناگزير است اولا نزديکى به قدرت سياسى را اساسا از زاويه تلاش مثبت و مستقل خود براى سرنگونى رژيم در دستور قرار دهد. به عبارت ديگر گشودن مسأله قدرت سياسى در سطح جامعه، با تخفيف بحران در بالا (هر چند موقت و سطحى باشد) از يک وضعيّت عينى و بالفعل (اواخر خرداد و اوائل تير) به يک هدف تاکتيکى مبارزه پرولتاريا، که بايد به آن دست يافت، تبديل شده است."( تأکید از ما)

"ساختن آلترناتيو"به اين منظور است تا بر اين امر تأکيد گذارد که اين آلترناتيو نه فقط يک موجوديت "برنامه‌اى"بلکه موجوديتى "برنامه‌اى، سياسى و تشکيلاتى"در سطح طبقه کارگر است. و نيز اينکه پروسه دستيابى به اين هدف نه فقط بر محور تبليغ و ترويج برنامه و تاکتيکهاى ما، بلکه بر اقدامات گسترده و در عين حال معيّن و مشخصى در زمينه سازماندهى (حزبى و غيرحزبى) پرولتاريا نيز متکى است.بعبارت ديگر غرض از اين آلترناتيو، يک کميته و مجمع و شوراى فوق توده‌ها، چون "شوراى ملى مقاومت" (منتهى با برنامه‌اى کمونيستى) نيست که توده‌ها را به "حمايت"از خود و برنامه خود و به مبارزه براى "روى کار آمدن"خود فرا خواند. کاملا برعکس، وقتى ما از ساختن آلترناتيو پرولتارياى انقلابى سخن ميگوييم، نه صِرفا از يک آلترناتيو حزبى، نه صِرفا از يک آلترناتيو برنامه‌اى، بلکه از يک آلترناتيو طبقاتى سخن ميگوييم، از ساختن يک نيروى سازمانيافته سياسى در سطح طبقه کارگر متشکل از نيروى بخشى از خود طبقه – فعالترين و آگاهترين بخش آن - سخن ميگوييم که نه فقط توده طبقه را به برنامه، تاکتيکها و اَشکال مبارزاتى خويش فرا ميخواند، بلکه اين امر را اساسا از طريق سازماندهى توده‌هاى طبقه در ارگانهاى مستقل اِعمال قدرت خويش و از طريق رهبرى عملى آنها در اتخاذ تاکتيکها و اَشکال مبارزاتى پيشنهادى خويش در عرصه‌هاى مختلف به پيش ميبرد."( تأکید از ما)
این را در ادامه و روشنتر در همان نوشته تأکید میکند: "مبارزه، از نظر تبليغ، ترويج و سازماندهى، بايد در دو زمينه حزبى و غيرحزبى–توده‌اى به پيش رَوَد. آلترناتيو نه يک آلترناتيو حزبى (سازمانى) جُدا از طبقه است که صرفا به اتکاء نيروى اعضاء و هواداران سازمانى طرح و ساخته شود (روش چريکى) و نه برنامه زُعَماى سياسى است که از بالا ارائه شود تا توده‌هاى غيرمتشکل از پايين آماده پذيرش آن شوند. آلترناتيو ما يک جنبش سياسى است، متکى بر قدرت رهبران و توده‌هاى طبقه که هم در تشکل حزبى و هم در تشکلهاى غيرحزبى و توده‌اى سازمان يافته و در جهت برنامه و تاکتيکهاى انقلابى پرولترى دست به مبارزه ميزنند. مبارزه‌اى براى ساختن آلترناتيو در دو بُعد حزبى و غيرحزبى که از نظر تحليلى متمايز و از نظر عملى در ارتباط تنگاتنگ با يکديگر هستند بايد به پيش رود:

الف: ايجاد و بسط نفوذ حزب کمونيست ايران، امروز صَرف نظر از جايگاه برنامه‌اى آن از فوريّت عملى و تاکتيکى نيز برخوردار شده است. يک رکن تفکيک‌ ناپذير "ساختن آلترناتيو..."ايجاد حزب کمونيست به منزله ستاد رهبرى سراسرى پرولتاريا است.  مبارزه براى حزب، منحصر به مبارزه براى وحدت "مارکسيست - لنينيست‌ها"حول برنامه مارکسيسم انقلابى نيست، بلکه يک جزء اساسى آن را جلب بخش قابل ملاحظه‌اى از پيشروان و رهبران عملى جنبش کارگرى به مبارزه حزبى، سازماندهى کمونيستى آنها و بسط رهبرى جنبش کمونيستى بر بخش مؤثرى از جنبش طبقه کارگر تشکيل ميدهد.

ب: آلترناتيو پرولتاريا در قبال قدرت سياسى نه صرفا با قرار دادن حزب خود در برابر دولت بورژوايى و احزاب بورژوا، بلکه با قرار دادن حزب ارگانهاى توده‌اى طبقه و مبارزه واقعا موجود خود (با اَشکال و ارگانهاى ويژه آن) در مقابل حکومت و نيروهاى اپوزيسيون بورژوايى و پراتيک سياسى آنها، عملا و واقعا شکل ميگيرد. پيشبرد مبارزه توده‌اى غيرحزبى طبقه کارگر و تقويت، تحکيم و بسط ارگانها و اَشکال مبارزاتى انقلابى و مستقل پرولترى در جنبش توده‌اى طبقه يک جزء لايتجزاى پروسه ساختن آلترناتيو پرولتارياى انقلابى در قبال قدرت سياسى است. فعاليت تبليغى، ترويجى و تشکيلاتى ما در اين هر دو عرصه بايد همزمان و در پيوند و اتکاء متقابل به يکديگر به پيش بُرده شود."( تأکید از ما)

منصور حکمت  اینجا بطور مشخص از آلترناتیوی صحبت میکند که سیاستا پایش بر"برنامه حزب کمونیست ایران"و عملاً پا بر شانه اتحاد رهبران و پیشراون عملی جنبش کارگری حول این سیاست‌ها دارد.به همین دلیل از نظر او پروسه تاسیس حزب کمونیست ایران و یا فراخوان دادن کنگره مؤسس آن باید کنگره مقدماتی با شرکت رهبران کارگری باشد:

"مبارزه براى ساختن آلترناتيو به معناى اخص: ۱- در بُعد حزبى و سوسياليستى مبارزه:
١) تثبيت برنامه مارکسيسم انقلابى در جنبش کمونيستى / پيگيرى انتشار و تبليغ و ترويج برنامه مشترک / جلب نيروهاى هرچه وسيعتر به اين برنامه / نقد آخرين مواضع پوپوليستها (شليک تير خلاص به پوپوليسم)، از قبيل برنامه و مواضع رزم انقلابى و پيکار /تأمين بُعد تشکيلاتى برنامه مشترک و مبارزه در جهت انعقاد کنگره سراسرى مقدماتى جنبش کمونيستى براى تصويب برنامه و ترجيحاً رئوس تاکتيکهاى حزبى و نقشه عملى تدارک کنگره اول حزبى / تلاش در رفع شکاف و اختلافات تاکتيکى احتمالى با کومه‌له و بر مبناى وحدت برنامه‌اى و تاکتيکى، تلاش در هماهنگى کامل تشکيلاتى تا قبل از انعقاد کنگره وحدت مارکسيسم انقلابى / تشديد مبارزه ايدئولوژيک براى رفع موانع پوپوليستى و رويزيونيستى تثبيت برنامه

٢) نقد علنى و گسترده سبکِ کار پوپوليستى و تدوين اصول کار تشکيلاتى کمونيستى / تلاش در متّکى کردن نيروهاى برنامه مشترک به سبک کار اصولى کمونيستى.
٣) برخورد به برنامه و تاکتيکهاى رويزيونيسم جاندار اقليت، راه کارگر و سه‌جهانى‌ها.
٤) جلب کارگران پيشرو و رهبران عملى جنبش کارگرى به برنامه مارکسيسم انقلابى و به تشکيلات کمونيستى (ا.م.ک. و يا با رشد برنامه مشترک به بستر تشکيلاتى آن).
٥) سازماندهى کمونيستى کارگران پيشرو در کميته‌هاى کارخانجات و محلات و تقويت و تحکيم موقعيّت کميته‌هاى کمونيستى ا.م.ک. تبديل اين کميته‌ها به اَرکان واقعى تشکيلات، از طريق تمرکز انرژى، اختصاص امکانات و پيگيرى در تحقق سبکِ کار جديد.
٦) تبليغ و ترويج وسيع و پيگير برنامه مارکسيسم انقلابى (برنامه ا.م.ک. يا برنامه مشترک در صورت انتشار آن) در ميان کارگران پيشرو در تقابل با کليه برنامه‌ها و پلاتفرمهاى غيرکمونيستى.
٧) نقد نيروهاى خرده‌ بورژوا–راديکال بمنظور جلب کارگران پيشرو متمايل به آنان، به م.ل. ما. "( همانجا- تأکیدات از ما)

او از کنگره سراسری و مقدماتی صحبت میکند که ملزومات ایجاد حزب را باید فراهم کند. مبارزه سیاسی علیه باقیمانده های پوپولیسم،  نقد سبک کار پوپولیستی و تأکید بر سبک کار کمونیستی، که خود این گوشه هایی از مباحث کمونیسم کارگری از طرف او در آینده هستند، و جلب پیشروان کارگری و ایجاد تشکیلات های کارگران از جانب این رهبران کارگری. همه این‌ فاکتورها برای وی پیش شرط های تاسیس حزب کمونیست ایران هستند.
او همین نکات را در تیرماه ۱۳۶۱در مصاحبه با کارگر کمونیست تأکید میکند:
"کارگر کمونيست: مساله‌اى که حتما براى بعضى بى پاسخ است اين است که رابطه و پيوند اين جنبش کمونيستى و اين جريان حزبى با طبقه چه ميشود... آيا اگر اين نيروها گرد هم آيند و آرايش حزبى به خود بگيرند حق دارند نام خود را حزب بگذارند؟

اما درباره اينکه آيا اگر همين نيروهاى موجود هم اکنون گرد آيند و وحدت کنند ميتوانند نام حزب بر خود بگذارند يا نه، نظر من اين است که آرى. هر کس ميتواند گرد آيد و نام حزب بر خود بگذارد. اما در چنين صورتى اين حزبِ ديگرى خواهد بود، حزبى ضعيف، دچار تناقضات و نقطه ضعف‌هاى تعيين کننده، با آينده‌اى مبهم، بدون خط مشى تاکتيکى و تشکيلاتى روشن و عاجز از رشد و تحکيم خود. طبعا ما اين را نميخواهيم."(همانجا- تأکیدات از ما)

حزب کمونیست ایران اما بر این اساس تاسیس نشد.  دو اتفاق منصور حکمت را وادار میکنند که سیاست دیگری را  در امر تاسیس حزب کمونیست ایران دنبال کند: اول تعجیل کومه له  در تاسیس حزب ( مثالی در این مورد مقاله ای از عبداله مهتدی در همین دوره با مضمون نقد اکونومیسم در برخورد به تشکیل حزب است) و دوم موج شدید سرکوب انقلاب از طرف جمهوری اسلامی. دلایل تعجیل کومه له در امر تاسیس حزب کمونیست ایران را میتوان در بن بست سیاسی این سازمان از یکطرف و ادامه جنگ با جمهوری اسلامی در کردستان از طرف دیگر توضیح داد. کومه له تا این زمان  با استناد به مصوبات و مباحثات کنگره اول خود سیاستا از جمله پوپولیست ترین نیروهای سیاسی چپ این دوره است. مائوئیسم و محاصره شهرها از طریق دهات و غیرسرمایه داری دانستن ایران و غیره بخشی از این مواضع سیاسی هستند. کومه له اما درگیر جنگی خونین علیه جمهوری اسلامی در کردستان است، جنگی که با این تزها امکان توضیح آن نبود. این بن بست سیاسی مائوئیسم و پوپولیسم در کومه له بود، کومه له محتاج خط سیاسی بود که بتوان با اتکا به آن جنگ با جمهوری اسلامی را توضیح داد.  بخشی از کادرهای کومه له، همانطور که تحولات بعدی  در حزب کمونیست ایران نشان داد، عمیقاً به مارکسیسم انقلابی معتقد بودند. بخش دیگر اما قبول برنامه حزب کمونیست ایران برایشان تصمیمی "تاکتیکی"برای ازسرگذراندن این دوران بود،
سرکوب جمهوری اسلامی و نابودی تقریبا همه سازمانهای چپ در این دوره، رهبر کمونیستی چون منصور حکمت را وا میدارد تا امکانی برای جمع شدن و دفاع از خود به این نیروهای کمونیست و چپ بدهد. ما ۷ ماه بعد از مصاحبه بالا با روشی و یا نگرشی دیگر در امر تاسیس حزب کمونیست ایران روبرو میشویم. منصور حکمت در بهمن ۱۳۶۱ در نوشته مشترکی  بنام "حزب کمونیست ایران در گرو چیست"مینویسد:


اینجا "کادرهای کمونیست"جای رهبران کارگری که قبلاً قرار بود جلب و جذبشان پیش‌ فرض تاسیس حزب باشند را میگیرند. در ادامه همین نوشته میخوانیم که:

    ......................
 تز محورى بحث ما اين بود که گره اصلى کار حزب امروز مساله تثبيت اصول عملى فعاليت کمونيستى است و اين گره بدست کادرهاى متعهد و مسلط به اهداف و روشهاى مستقل کمونيستى باز ميشود. همين ميتواند نقطه عزيمت ما در تعيين پروسه عملى تشکيل کنگره موسس حزب کمونيست باشد. اين کادرها بايد گرد آيند و با توجه به وحدت نظر موجود تحت پرچم برنامه حزب کمونيست، در درک جامع و نقد عميقى از سبک کار پوپوليستى و آلترناتيو کمونيستى در عرصه‌هاى مختلف فعاليت عملى نيز به وحدت نظر برسند. حزب بايد به اتکاء به اين کادرها ستون فقرات و استخوان بندى اوليه خود را بوجود آورد و سپس تمام انرژى و توان سازمانها، محافل و عناصر مدافع برنامه حزب کمونيست را حول اين استخوانبندى مقاوم و استوار سازماندهى نمايد. تنها به اين طريق ويژگيها و محدويتهاى کنونى جنبش مانعى بر سر راه تشکيل يک حزب کمونيست واقعى ايجاد نخواهد کرد" (همانجا- تأکیدات از ما)

این یک عقب نشینی برای جریانی بود که منصور حکمت آن را نمایندگی میکند. عقب نشینی که بعدها تلاش شد با نقد حزب کمونیست ایران و تاسیس حزب کمونیست کارگری جبران شود. به این در ادامه خواهیم پرداخت. فشار کو مه له از طرفی و فشار سرکوب جمهوری اسلامی از طرف دیگر تز کادرها را بجای رهبران کارگری قرار میدهد. منصور حکمت تلاش میکند تا با اتکا به صف وسیع کادرهای کومه له و همه نیروهای دیگر طرفدار"برنامه حزب کمونیست ایران"خلا فاصله این حزب در ابتدای تاسیس خود با حداقلی از رهبران کارگری در محل را پر کند.
سوال ابدا این نیست که آیا یک حزب کمونیستی محتاج کادر هست یا خیر؟ رهبران کارگر و کمونیست هم کادرهای یک حزب کمونیستی هستند، مهم زاده شدن مقوله ای بنام "کادرها"است که ربطی به آن سوخت و سازی که منصور حکمت خود قبلا به آنها اشاره داشت ندارند. اینجا دیگر بحثی درمورد درجه نفوذ این کادرها در جنبش کارگری و در محل کار و زندگی نیست.  اینها همان کادرهایی هستند که یکی ازپایه های اصلی تاسیس حزب کمونیست کارگری در شرایط متفاوت دیگری میشوند، کادرهایی که تا مرگ منصور حکمت موضوع نقد همیشگی او باقی میمانند.

کادر بعنوان موجودی مجرد که مستقل از فعل و انفعال طبقه کارگر امکان حیات بعنوان کمونیست را دارد یکبار دیگر متولد میشود. میگوییم یکبار دیگر چرا که این ترم سابقه ای تاریخی در جنبش کمونیستی جهانی دارد. باید به این مقوله "کادرها"بپردازیم، باید به کادرهایی که مستقل از سوخت و ساز جامعه و طبقه کارگر میتوانند به حیات خود ادامه دهند و احزاب "کمونیستی"متعددی را هم در سراسر جهان تشکیل دهند و بنام کمونیسم، سیاست‌های بورژوایی را تبلیغ میکنند، بپردازیم. تا فاصله تاریخی این نوع کمونیسم با جنبش طبقه کارگر را نشان دهیم.

برای این باید به تحولات  سالهای ۱۹۱۸ و شکست انقلاب در آلمان بپردازیم.
شکست انقلاب ١٩١٨ – ١٩٢٠ آلمان و قطعی شدن عدم پیروزی انقلاب سوسیالیستی در کشورهای دیگر اروپایی و اینکه جمهوری شوروی سوسیالیستی تنها دولت سوسیالیستی است، مباحثی را در میان کمونیست های اروپا و بخصوص آلمان باعث شد. در شرایطی که لنین و بلشویک ها همه انرژی و توجه شان متوجه دفع حمله کل بورژوازی جهانی به دولت شوراها و دفاع از حکومت بلشویکی بود، این مباحث عملا جواب درخور را نگرفت و علیرغم نوشته های ارزشمند لنین در این باره این جریان برای دهه های متمادی  تبدیل به بدیل فعالیت بلشویکی شد. اگر از خودتان سوال کرده اید که چرا در هیچ کشوری کمونیست ها به آن جریان توده ای تبدیل نشده اند که بتوانند اوضاع سیاسی را به نفع خود رقم بزنند؟ به نظر ما درکنار سیاستهای بورژوایی که بنام کمونیسم تبلیغ شدند، بخشی از جواب را باید در آن سنت هایی دید که در جریان مباحثات سال های ١٩٢٠ دید. مباحثاتی که سنتی غیر بلشویکی و غیر کمونیستی را در کنار فشار ارتجاع و خفقان بورژوازی و شکست انقلاب اکتبر به کمونیست ها و طبقه کارگر تحمیل کردند.

سال ١٩٢٠ انقلاب اکتبر چیزی حدود دو سال و نیم از عمرش میگذرد. دولت سوسیالیستی شوروی قرارداد صلح را امضا کرده است. ما از یک طرف شاهد جبهه بزرگی از احزاب سوسیال شونیست  متشکل در "انترناسیونال دوم"هستیم که بخش بزرگی از احزاب سوسیال دمکرات را با خود دارند و عملا در مقابل "ویروس"بلشویکی شدن اوضاع مورد حمایت و ساپورت دولت های بورژوایی قرار میگیرند و از طرف دیگر شاهد شکل گیری "انترناسیونال سوم"به رهبری لنین و بلشویک ها هستیم که تلاش میکنند در مبارزه علیه سوسیال شوینیسم انترناسیونال دوم، به فعالیت کمونیستی در کشورهای دیگر اروپایی کمک کنند.
در این دوره در آلمان شاهد شکل گیری جریانی که بعدا "محفل فرانکفورتی ها"نام گرفت هستیم. این جریان از طرف لنین نام "رادیکالیسم چپ"را گرفت. مهمترین اثر لنین در نقد این جریان نوشته ای است که به نادرست به نام "بیماری کودکی چپ روی در کمونیسم"ترجمه شده است. ترجمه درست نام این کتاب "رادیکالیسم چپ، بیماری کودکی در کمونیسم"است. درکنار مبارزه علیه سوسیال شوينیسم انترناسیونال دوم، لنین مداما جواب انتقاد های این رادیکالیسم چپ را هم میدهد. این جریان به بهانه نقد سوسیال شوينیسم انترناسیونال دوم، کل مبانی فعالیت بلشویک ها را به نقد میکشد. چيزی كه مورد نظر این جریان است، به قول لنین  جز آرزوهای کودکانه  آکادمیک هایی که بویی از فعالیت کمونیستی نبرده اند، نیست. لنین مجبور است در نقد این جریان به کل مبانی فعالیت بلشویک ها بپردازد و به دلایل پیروزی آنها اشاره کند.

لنین دراین نوشته میگوید: "ما باید تضمین بکنیم که کمونیستها همان اشتباهات انترناسیونال دوم اما از سمت دیگر را تکرار نمیکنند. این همان اشتباهی است که کمونیستهای به اصطلاح چپ و رادیکال از سمت دیگر دچار آن میشوند. ما باید تضمین کنیم که این جریان جواب بگیرد. دکترین این به اصطلاح چپ ها درست به اندازه دکترین راست انترانسیونال دوم نادرست و غلط است. روشن است که خطر دکترین به اصطلاح چپ ها به نسبت دکترین راست که منظور به طور مشخص سوسیال شوینیسم و کائوتسکیسم است، هزار بار کمتر است. این بیماری کودکی به دلیل جوانی و اینکه تازه پا به عرصه سیاست نهاده است، قابل علاج است. به همین دلیل ما باید با تمام انرژی برای مداوای این بیماری تلاش کنیم."
چیزی که لنین به عنوان بیماری از آن اسم میبرد همان رادیکالیسم چپ است. اینجا به سوسیال شوينیسم  اشاره  نمی کنیم. فرض ما بر این است که رفقا مجموعه رویدادهای دوره جنگ جهانی اول، انترناسیونال دو و تشکیل انترناسیونال سوم را میدانند. لنین در همانجا  می گوید ما باید در دو جبهه بجنگیم: از یک طرف سوسیال شوینیسم انترناسیونال دوم و از طرف دیگر مبارزه علیه رادیکالیسم چپ. در این دوره احزاب بزرگ سوسیال دمکرات در آلمان، هلند، ایتالیا، بلژیک و فرانسه عملا با دولتهای بورژوائی کشورشان وارد ائتلاف شده اند. سوسیال دمکراتهای آلمان به رهبری "فریدریش ابرت"حتی مسولیت سرکوب خونین انقلاب آلمان و سازماندهی دسته های فاشیستی را عهده دار می‌شود که بعداها روزا لوگزامبورگ و کارل لیبکنشت را به قتل میرسانند.
یکی از تزهای مطرح شده از طرف این محفل "دیکتاتوری طبقه به جای دیکتاتوری حزب"و در ادامه آن "حزب طبقه به جای حزب رهبران"است. به نظر این جریان مشکل انترناسیونال ٢ و احزاب سوسیال دمکرات خیانت کار بودن "رهبرانشان"است. رهبرانی که کل دستگاه احزاب سوسیال دمکرات را تحت کنترل خود دارند. نتیجه‌ این نقد برای آنها کنار گذاشتن رهبران و سازمان حزبی و تبلیغ "حزب طبقه بجای حزب رهبران"است. کل مباحث "حزب یا طبقه"ویا حزب "رهبران یا توده ها"از این جا ناشی میشود. نقد آنها به انترناسیونال ۲ از رهبران شروع میکند و به رد کل فعالیت کمونیستی که تا آن هنگام با بلشویزم تداعی میشد، میرسند.  این گرایش زیر لفافه نقد روش های رهبران انترناسیونال ٢ کل سنت فعالیت بلشویکی را نقد و کنار میگذارد.
این جریان برای مثال شرکت در پارلمان را اساساً بایکوت میکند. چرا که به نظرشان شرکت در پارلمان روش سوسیال شوینیست های انترناسیونال ٢ است. کل سندیکا های کارگری که در آن دوره وجود داشتند و تعداد بسیار زیادی عضو هم داشتند را بایکوت میکند و فعالیت در آنها را  تحریم میکنند. طرفدار تشکیل سندیکاهای آواندگارد و جدید بری از سیاستهای احزاب سوسیال دمکرات هستند، دلیلشان هم این است که این سندیکاها با هزاران عضو، "فاسد"شده اند و محل فعالیت کمونیستی نیستند. طرفدار کار از"پائین"و ایجاد حزب توده ای از پائین هستند و سانترالیسم حزبی و تحزب کمونیستی به این اعتبار را رد میکنند. دلیلشان هم این است که احزاب تمرکز یافته به ابزاری برای اجرای سیاستهای  خیانت بار رهبران تبدیل میشوند و بنابراین بهترین روش برای جلوگیری از"خیانت رهبران"عدم تمرکزحزبی است.
لنینیسم در جنگ با جریان "رادیکالیسم چپ"شکست خورد. این شکست دلایل معینی داشت.  در درجه اوّل باید به حمله بورژوازی جهانی به دولت شوراهای سوسیالیستی و تمرکز توجه لنین و بلشویک ها به دفاع از خود و ضرورت حمایت بی دریغ تمام  کمونیستهای جهان از شوروی از یکطرف  و ریشه داشتن همین تفکرات در بلشویسم از طرف دیگر اشاره کرد. لنین در نقد همین جریان آنجا که به سنتهای فعالیت بلشویک ها اشاره میکند، بارها به وجود همین گرایشات در حزب بلشویک هم اشاره دارد و بطور مشخص به مباحث پیش از انقلاب اکتبر و تزهای آوریل و مبانی فکری منشویسم مییپردازد.
شکست انقلاب در آلمان، وجود چنین آلترناتیوی درمقابل نوع فعالیت بلشویکی و حاکمیت استالینیزم بر شوروی شرایطی را فراهم میکند که این رادیکالیزم چپ تزهایش را بعنوان آلترناتیو فعالیت بلشویکی تبلیغ و بخش وسیعی از کمونیست های اروپای مرکزی را با خود همراه کند. در پایان باید به ساپورت بسیار وسیع سوسیال دمکراسی خزیده در انترناسیونال دوم از طرف بورژوازی محل اشاره کرد. بورژوازی در آلمان، ایتالیا، اتریش و هلند ساپورت وسیع احزاب سوسیال دمکراسی انترناسیونال دوم را ضامن جلوگیری از گسترش بلشویسم می دانستند. سوسیال دمکراسی آلمان را رسما در قدرت شریک میکنند. آلمان در آن دوره راه  را نشان میدهد. همه منتظر انقلاب در آلمان هستند. انقلاب یا ضد انقلاب در آلمان آینده اروپای مرکزی را رقم میزند. همه میخواهند بدانند برای پیروزی انقلاب سوسیالیستی و رسیدن به همان نتیجه ای که بُلشویکها در شوروی به آن رسیدند و برای کسب قدرت سیاسی از کجا باید  شروع کرد؟ 
لنین در همانجا دررابطه با  سبک کار این جریان میگوید: "اینها میگویند ما باید سندیکاهائی را درست بکنیم که یکی از شرطهای عضویت در این سندیکاها پذیرش شوروی به عنوان یک قدرت سوسیالیستی در دنیا باشد. "لنین در همانجا میگوید: "شما یا کارگر را نمی شناسید یا اصلا ًنمی دانید سیستم فکر مردم چگونه است. کارگر آلمان چرا برای اینکه به حق اش برسد، مطالباتش را به کرسی بنشاند و بورژوازی آلمان را سرنگون کند، ابتدا باید شوروی را قبول داشته باشد؟ و درثانی سندیکای شما چرا باید تا این اندازه منزه باشد؟ شما روشنفکرانی هستید که فکر میکنید تشعشعات فکریتان باعث می شود که کارگر منزه کمونیست و سوسیالیست می آید در سندیکای شما متشکل میشود و بعد هم زمانی قدرت را میگیرد ومثل بُلشویکها قهرمانانه بورژوازی را سرنگون میکند. درحالی که بیرون از تشعشعات فکری شما صدها و میلیونها کارگر در این سندیکاهای زرد متشکل شده اند..... هرجائی که ده نفر کارگر متشکل شدند شمای کمونیست باید بروید آنجا و کارگر را متوجه منافع اش بکنید."

حزب انقلابیون حرفه ای برای "رادیکالیسم چپ"پس از طی این دوره متحول سیاسی و از اواسط قرن ۲۰ در بهترین حالت  به محافل آکادمیستی و یا در شکل "رادیکال اش"به خانه های تیمی تبدیل میشود.  کمونیسم  تبدیل به حریم انقلابیونی میشود که کسی حرفشان را حالی نمی شود. مارکس از رهبر انقلابی طبقه کارگر به فیلسوفی که هنرش کشف ماتریالیسم دیالکتیک بوده است بدل میشود. مارکسیسم تبدیل به "ایدئولوژی"و مذهب میشود. مارکسیسم از علم مبارزه طبقه کارگر علیه بورژوازی به قواعد و مقررات زندگی روزانه قشر ناراضی طبقه متوسط  تبدیل میشود. کمونیست ها از انسان های خطرناکی که هر کجا سروکله شان پیدا می‌شود،  مردم را متحد و مبارزه را سازمان میدهند، به انسان های مریخی که ربطی به جامعه ندارند وامرشان تنها "محفل"و "تیم"و "سازمان"خود است تبدیل میشوند. منشویسم جای بلشویسم را میگیرد. رهبر کارگری جایش را با  چه گوارا عوض میکند.  درایران  "ماهی سیاه کوچولو"جای "چه باید کرد"را میگیرد. کمونیسم همه چیز است جز ابزاراتحاد ، آگاهی و تشکل طبقه کارگر.  طبقه کارگر  محروم ازمارکسیسم و لنینیسم، محروم از احزاب انقلابی و کمونیست خود،  محروم از کمونیست هایی که قدم به قدم در مبارزه شان راه پیروزی را نشان دهند، محروم از سیاست کمونیستی، در بهترین حالت، خود را در احزاب بجا مانده از انترناسیونال ٢، احزاب سوسیال دمکرات موجود ویا اتحادیه های وابسته به آن‌ها و سازمانها و احزابی که اهداف ملی خود را بنام کمونیسم و سوسیالیسم معرفی میکنند و یا در احزاب متعدد بورژوایی می يابد.
مقوله "کادرها"اما پایه های فلسفی را نشان میدهد که با فویرباخ بیشتر تداعی میشود تا مارکس. نگاهی کوتاه به این مسله هم ضروری است:

با به قدرت رسیدن فردریش ویلهلم ۴ در سالهای ۱۸۴۰ عملا امکان مناظره و بحث سیاسی علنی به علت حاکمیت دیکتاتوری مطلق غیر ممکن میشود، معترضین به وضع موجود مجبور می‌شوند در قالب مذهب مباحث سیاسی  خود را دنبال کنند. سوال اینکه چه چیز مبنای اصلی آغاز مسیحیت است؟ به موضوع اصلی جدل تبدیل میشود: "خودآگاهی و ایده"یا "موجودیت و جسم"؟ در جدل میان "ایده"و "جسم"سؤال به اینجا میرسد که تاریخ بشری را چه چیز رقم میزند؟ "ایده"یا "واقعیت"؟ این "ایده"است که واقعیت را شکل میدهد یا بلعکس این "واقعیت"است که "ایده"و خودآگاهی را میسازد؟ جامعه و زندگی اجتماعی انسان مبنای تحولات اجتماعی، سیاسی، فکری و اقتصادی هستند یا نظر و ایده مبنای تحولات اجتماعی و اقتصادی هستند؟
یکی از طرفداران اصلی این تز که "ایده"واقعیت را شکل میدهد شتاینر بود که بقول انگلس پیغمبر آنارشیسم است.  بعدها باکونین تز "ایده و خودآگاهی"او را با تز "برترین ها"تکمیل میکند و آنرا به "خودآگاهی برترین ها"ارتقا میدهد. این یکی از پایه‌ های فلسفی تحرک سیاسی طبقه متوسط سالهای ۱۸۴۵ است که رد پایش را ما بعدها درتئوری های چریکی  قرن ۲۰ میبینیم.

فویرباخ "انسان مجرد"را مقابل "ایده"هگل قرار میدهد. فویرباخ ایدآلیسم را کنار میگذارد و"قدرت مطلق الهی"هگل را با  "انسان مجرد"به مصاف میطلبد. انسان مجردی که زندگیش، تکاملش، تحرکش و فعل و انفعالات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی اش ربطی به جامعه‌ای که در آن زندگی میکند ندارد. انسان فویرباخ  پا  بر جامعه و تحولات اجتماعی، سیاسی، فکری و اقتصادی  ندارد.  انگلس در"لودویک فویرباخ و پایان فلسفه کلایسک آلمان"میگوید که  فویرباخ هگل را نقد نمیکند او را ایگنور و کنار میگذارد،  بهمین جهت "قدرت مطلق الهی"هگل جای خود را به "انسان مجرد"فویرباخ میدهد. انگلس در این رابطه همانجا میگوید: "(فویرباخ) در فرم واقع‌گرا است، او انسان را میبیند، اما از جهان، جهانی که این انسان در آن زندگی میکند، اکیدا اثری نیست، به این ترتیب انسان نزد او چیزی بیش از انسان مجرد باقی نمیماند"

این مارکس است که پایه‌های فلسفی و سیاسی و اجتماعی هگل را نقد میکند و انسان را از زندان تجرید فویرباخ آزاد میکند. وارد شدن به این جدل فلسفی و سیاسی و جواب  به آن  سرآغاز  شناخت و توضیح نظم تولیدی سرمایه داری از طرف مارکس است. 

در سیستم فلسفی فویرباخ ، انسان مجرد مستقل از شرایط تاریخی و اجتماعی‌اش میتواند باشد و تاریخ را رقم بزند، خدا و الاهیات جایشان را به انسان مجرد و تمایلات و اخلاقیات اش میدهد. این آن نگرشی است که کمونیسم پس از شکست انقلاب اکتبر  ۱۹۱۸ آلمان  خود را با آن تعریف میکند. این "کمونیسم"احتیاجی به طبقه کارگر ندارد، این "کمونیسم"میتواند امروز در جهان مجرد خود انقلاب کند، کسی را خلع ید کند بدون اینکه ردپایی در جهان واقعی هم از خود بجا نگذارد بگذارد. "کمونیسمی"که بناچار همیشه یا دنباله رو اهداف و سیاستهای بورژوایی میشود و یا قربانی همیشگی آن است. این هم بخشی از آن  تاریخ غم انگیزی است که با نگاهی دقیق به فاصله میان این دو واقعیتی که بالا به آنها اشاره کردیم، متوجه آن می‌شویم.

"کمیته ما قبل از انقلاب به شورای عمومی کارکنان صنعت نفت تبدیل شد و تا اوسط سال ۱۳۶۰ گرداننده تمام امور صنعت نفت بود. در اواسط سال ۱۳۶۰ رژیم اسلامی شورای ما را غیر قانونی و غیر اسلامی اعلام کرد. من رهبر شورای عمومی کارکنان صنعت نفت ایران بودم. حتی پس از انحلال شورا ما هنوز نفوذ زیادی در گرداندن امور نفت داشتیم زیرا رژیم هنوز جسارت آنرا نداشت که ما را بکلی کنار گذارد. اما، بدبختانه جنگ ایران و عراق و نیز عملیات بمب گذاری یکی از گروههای مخالف رژیم بهانه بدست رژیم داد که ترور و اختناق خود را افزایش دهند. رژیم در ابتدا یک گروه مسلح از پاسداران را در پالایشگاه مستقر کرد. پاسداران و اعضای انجمن اسلامی تمام مدت کارگران را آزار و اذیت میکردند. من و برخی دیگر از کارگران با وجود خطر دستگیری هنوز به سر کار میرفتیم. بسته شدن پالایشگاه نفت آبادان بدنبال آغاز جنگ ایران و عراق جنبش کارگران نفت را بشدت تضعیف کرده بود. جنبش ما تقریبا به حالت سکون درآمد. آنچه که ما در طول سالها مبارزه سخت بدست آورده بودیم یک به یک توسط رژیم اسلامی از ما گرفته شد. حقوق ما را ۲۵ درصد کاهش دادند. کار هفتگی به شش روز افزایش یافت و جیره خوار و بار و هزینه رفت و آمد همگی متوقف شدند.............. بعد از رهائی ام من رابطه ام را با گروهی از کارگران برقرار کردم. بد بختانه چند تن از کارگران این گروه دستگیر شدند و رژیم بار دیگر در صدد دستگیری من برآمد. این مسئله فقط چند ماه پس از آزادی من اتفاق افتاد. من یک ماه در شمال ایران مخفی شدم و سپس به پاکستان فرار کردم."

در این دوره مباحث زیادی از طرف منصور حکمت و جریان تحزب کمونیستی طبقه کارگر مطرح و تلاش می‌شود که فعالیت حزب کمونیست ایران را به بستر اصلی مبارزات طبقه کارگر وصل کند. کورش مدرسی در نوشته‌ ای بنام "تحزب کمونیستی طبقه کارگر"(http://www.koorosh-modaresi.com/Farsi/Text/2011/tahazob.html#_Toc29)   در این باره میگوید:

بحث دوم، یک بحث هویتی و به اصطلاح سبک کاری بود. ما اصولا و در هر زمانی میبایست سازمان حزب را بر متن شبکه های اجتماعی و مبارزاتی ایجاد میکردیم. در دنیای واقعی در حزب کمونیست، و بعدا معلوم شد در حزب کمونیست کارگری، عکس این برداشت شد. هم در حزب کمونیست ایران و هم در حزب کمونیست کارگری، از بحث سازمان منفصل یک برداشت هویتی و از بحث ضرورت اتکا بر شبکه روابط طبیعی و اجتماعی یک برداشت امنیتی شد. گویا اصولا سازمان ما منفصل است و گویا اتکا بر شبکه های طبیعی و اجتماعی مبارزاتی برای حفاظت در مقابل فشار پلیس است. در نتیجه با هر تغییر مثبتی در تناسب قوا این احزاب اتوماتیک به حوزه های بی ریشه بر می گشتند.
در این دوره دفاع از خود، استراتژی رهبران کارگری است. پروسه دفاع از خود رهبران کارگری و کمونیست با پروسه دفاع از خود نیروهای چپ و کمونیست اما متفاوت بود. حزب کمونیست در فضای استصال و  سرکوب و تلاش برای حفظ خود فعالین کارگری تشکیل میشود. آن رهبران کارگری که قربانی سرکوب رژیم نشده بودند عملاً از پروسه  مباحث تاسیس حزب جدا میشوند. حفظ خود و دفاع از معیشت خود مبنای دفاع از خود، جنبش کارگری است. حزب کمونیست ایران به سنگر دفاع از خود چپ تبدیل می‌شود. تلاش منصور حکمت این بود که در شرایط عدم امکان جذب و سهیم کردن رهبران کارگری در تاسیس حزب کمونیست ایران،  حزب کمونیست را بر پایه همان کادرهای گفته شده در بالا تشکیل دهد تا با کمک این سنگر به تدریج حزب کمونیست ایران را به آن واقعیتی که پیش از تاسیس حزب به آن اشاره کرده بود، نزدیک کند. حزبی کمونیستی و کارگری. این اتفاق نیافتاد. برای روشن ساختن این امر باید به خود منصور حکمت رجوع کرد. او در نامه‌ای داخلی در سال ۱۹۹۰ خطاب  به اعضای حزب کمونیست در این باره مینویسد:

"١-١٣ سال پس از انقلاب ٥٧، چپ راديکالى که عملا با اين انقلاب خود را در ابعادى اجتماعى به ظهور رساند، به طرزى غير قابل بازشناسى تغيير کرده است. تاريخ دهه اخير بر اين واقعيت گواهى ميدهد که چپ راديکال و جريان سوسياليستى فعال در انقلاب ٥٧، دربرگيرنده و منعکس کننده طيف وسيعى از گرايشات اجتماعى گوناگون بود که تحت تأثير انقلاب و مسائل پراتيکى مبرمى که انقلاب پى در پى در برابر اين طيف قرار ميداد، موقتا بصورت يک بلوک راديکال در منتهااليه چپ اپوزيسيون ايران قرار گرفته بودند. بخش اصلى اين چپ راديکال را جنبش روشنفکرى و دانشجويى ضد استبدادى و ضد امپرياليستى تشکيل ميداد که از نظر فکرى ملهم از ملى‌گرايى، اصلاح‌طلبى و خلق‌گرايى بود. هژمونى عمومى و البته فرمال مارکسيسم و انديشه سوسياليستى در جنبش اصلاح‌طلبانه و آنارشيستى روشنفکرى بويژه پس از دهه ٦٠ ميلادى، از جمله به جنبش ملى رفرميستى و ضد استبدادى تحصيل‌کردگان و روشنفکران ناراضى ايران نيز رنگ مارکسيسم و سوسياليسم زده بود. در کنار سنت مبارزه شبه‌سوسياليستى روشنفکران، انقلاب سوسياليسم ديگرى را نيز به ميدان کشيد. جنبش کارگرى در دل انقلاب فعال شد و در متن تحرک فکرى دوره انقلاب به سرعت بر شمار فعالين و رهبران کارگرى متمايل به مارکسيسم و سوسياليسم افزوده شد. در کنار اين تحرک طبقاتى، انقلاب همچنين اجازه داد تا تئورى مارکسيسم و انديشه‌ها و افکار اصولى مارکسيسم بدون واسطه خلق‌گرايى، مائوئيسم و ملى‌گرايى، در سطح جامعه و در تقابل با تفکر و عمل چپ راديکال موجود طرح شود. فشار فکرى مارکسيسم و فشار عملى و پراتيکى جنبش کارگرى، در کنار واقعيات و آموزشهاى عينى انقلاب، بستر اصلى چپ راديکال ايران، يعنى حرکت سوسياليسم خلقى روشنفکر ايرانى را به زوال و تجزيه کشانيد.

٢-ماحصل اين تجزيه تا سال ١٣٦٢ پيدايش قطب‌بندى‌هاى جديدى در چپ ايران بود. جريان جدايى بخشى از چپ راديکال از همان تعلق فرمال به مارکسيسم و سوسياليسم تسريع شد. بخش ديگر تحميلات انقلاب ٥٧ را از خود تکاند و رسما جذب اردوگاههاى جهانى سوسياليسم بورژوايى و بويژه بلوک شوروى شد. در کنار اينها سنت ديگرى که ريشه در انتقاد ضد پوپوليستى داشت، در يک حزب راديکال مارکسيستى، حزب کمونيست ايران، گرد آمد. حزب کمونيست ايران حاصل انقلاب ٥٧ بود. پيشروى فکرى و سياسى مارکسيسم در ايران در طول انقلاب رسما به عنوان چهارچوب نظرى و برنامه‌اى اين حزب جديد متجسم شد. فعالين سوسياليست و راديکال انقلاب ٥٧ که خواهان تداوم اين سنت مبارزاتى بودند در اين حزب گرد آمدند. اما ميراث انقلاب به همين محدود نميشود. حزب کمونيست خصلت ائتلافى سوسياليسم ايران را نيز به ارث برد. حزب کمونيست ظرفى شد براى همزيستى سوسياليسم کارگرى و جنبش سوسياليستى و شبه‌مارکسيستى روشنفکران و تحصيل‌کردگان ناراضى ايران. حزب کمونيست ايران وارث روشنگرى‌ها و توهمات انقلاب ٥٧ هر دو بود. حزب کمونيست حاصل تجزيه سنتهاى گوناگون سوسياليستى و در عين حال ظرفى براى امتزاج بعدى بخشى از آنها بود. به اين معنى، از ميان تمام جرياناتى که کمابيش، عمدتا با عقب‌گردهاى فکرى و سياسى، هر يک راه ويژه خود را براى جدايى از انقلاب ٥٧، و ميراث فکرى و عملى آن، يافتند، حزب کمونيست ايران در تفکر و عمل سياسى خود به اين انقلاب متصل باقى ماند. تا کنگره دوم حزب کمونيست ايران، فضاى انقلاب ٥٧، رهبران و کادرها و کل ماتريال انسانى حاصل انقلاب ٥٧، عرصه‌هاى مبارزاتى که اين انقلاب تعريف کرده بود و معضلات فکرى و سياسى‌اى که پيشاروى چپ راديکال ايران قرار داده بود، هنوز موجوديت و ذهنيت و عمل حزب کمونيست ايران را شکل ميداد.

٣-افول انقلاب ٥٧ و روندهاى بسيار مهم‌تر جهانى که کل سوسياليسم غير کارگرى را به بن‌بست و اضمحلال ميکشيد، خصلت ائتلافى حزب کمونيست ايران را از هر پايه مادى تهى ميساخت. حرکت سوسياليسم کارگرى در حزب کمونيست ايران براى شکستن اين ائتلاف از خود حزب قدمت بيشترى دارد. در کنگره اول اتحاد مبارزان کمونيست وجود دو رگه فکرى و دو افق پراتيکى در اين سنت ائتلافى تأکيد شد. انقلاب سوسياليستى کارگر و کار کمونيستى در ميان کارگران، در تقابل با انقلاب و عمل انقلابى بطور کلى، بعنوان فلسفه وجودى هر سازمان کمونيستى تعريف شد. در کنگره دوم حزب کمونيست ايران بر عينيت جنبش اعتراض سوسياليستى کارگران و بر تاريخ و سنت مبارزه جداگانه و متفاوت سوسياليسم کارگرى تأکيد شد. در کنگره ششم تشکيلات کردستان حزب، افق متفاوت سنت سوسياليستى کارگرى و تمايز آن با سنت مبارزه ملى در کردستان مطرح شد. در کنگره سوم حزب کمونيست ايران و پس از آن، پايان هر نوع سوسياليسم غير کارگرى تأکيد شد و مشخصا ضرورت پايان دادن به خصلت ائتلافى حزب کمونيست ايران و نياز سوسياليسم کارگرى به يک حزب تک‌بنى خاطر نشان شد.

٤-امروز در خارج ديوارهاى حزب کمونيست ايران سوسياليسم و شبه‌مارکسيسم طبقات دارا از هر نوع و شاخه‌اى در سطح کل جهان ديگر به زوال کشيده شده است. روشنفکر مارکسيست پديده‌اى منقرض شده است. مسابقه‌اى حاد براى گسستن از هر نوع انديشه مارکسيستى، سوسياليستى و کارگرى در ميان اقشار غير کارگرى‌اى که زمانى خود را بستر اصلى سوسياليسم تعريف کرده بودند آغاز شده است. بورژوا- سوسياليست‌هاى سابق در تکاپو براى پريدن به ارابه دمکراسى بورژوايى و ناسيوناليسم و تقديس بازار و ايدئولوژى و ارزشهاى متناسب با بازار و مالکيت بورژوايى دست و پاى يکديگر را لگد ميکنند. همه چيز بر اين حقيقت گواهى ميکند که تنها صف سوسياليستى زمان ما صف سوسياليسم کارگرى است. ضرورت ايجاد احزاب تک‌بنى و تک‌سنتى سوسياليستى کارگرى براى کارگران کمونيست و همه انسانهايى که رهايى بشر را در پايان دادن به تقسيم جامعه به طبقات و به بردگى مزدى جستجو ميکنند ديگر نيازى به اثبات ندارد.

منصور حکمت ناسیونالیسم کرد، سانتر و کمونیسم کارگری را بعنوان گرایشات اصلی در حزب کمونیست ایران معرفی میکند و میگوید:
مرکز اين حزب، و در واقع از نظر کمّى بزرگترين بخش اين حزب را همان سنّت مارکسيم انقلابى ضد پوپوليست تشکيل ميدهد که حزب خود را ساخته شده ميبيند و امر اساسیش را اداره حزب و به عبارتى تشکيلات‌دارى تشکيل ميدهد. اين جريانى است که نميتواند پايان موازنه فکرى و سياسى قبلى را ببيند و به رسميت بشناسد. اين را نميبيند که چهارچوب فکرى و سياسى ضد پوپوليستى با زوال پوپوليسم، خود بلامصرف و ناکافى ميشود. از نظر اجتماعى به نظر من خط مرکز برخلاف راست فاقد يک پايه مادى است. اين نوع مارکسيسم انقلابى، يعنى جنبش اجتماعى روشنفکران کمونيست دوره‌اش تمام شده و هر نوع کمونيسم راديکال و از نظر فکرى ارتدوکس تنها بر بنياد جنبش سوسياليستى کارگر امکان وجود دارد. اين حرف را ما در کنگره زديم بى آنکه کسى از اين مرکز عظيم انتقاد ما و هشدار ما را به خودش بگيرد. به هر حال مرکز امروز همان چپ سابق حزب است که در شرايط جهان امروز حرف بيشترى ندارد، پاسخى به معضلات کمونيسم امروز ندارد و گاه حتى متأسفانه سؤالى هم ندارد، چرا که حزبى هست که بايد حفظ بشود، رشد بکند، عضو بگيرد و روزنامه منتشر کند و غيره. همانطور که گفتم در حزب کمونيست در کليه سطوح، در کميته مرکزى و به پایين، باستثناى شاخه‌هاى فعاليت کارگرى حزب در داخل ايران، ما اين مرکز را بعنوان گرايش اصلى ميبينيم.
اینجا اهداف سیاسی و اجتماعی  فراکسیون های درونی  حزب کمونیست ایران موضوع بحث ما نیست. اینرا خود منصور حکمت و بعدها  کورش مدرسی بیش از هر کسی بروشنی توضیح میدهند.
منصور حکمت در مهرماه ١٣٧٠  در"مصاف هاى کمونيسم امروز، درباره جدايى از حزب کمونيست ايران"دراین باره میگوید:
يک رگه ديگر در حزب کمونيست ناسيوناليسم کرد است. اگر ناسيوناليسم چپ سراسرى در طول انقلاب ٥٧ با قدرت نقد شده است، ناسيوناليسم چپ کردستان زير چتر جنبش توده‌اى مسلحانه از هر نقد جدى در امان مانده و حتى گاه تشويق و تقديس شده است. اين ناسيوناليسم همراه چپ کردستان وارد حزب کمونيست ميشود.آنهم تئورى و قالبهاى بيانى مارکسيستى را در سطح فرمال ميپذيرد و به حزب کمونيست بعنوان ابزارى براى تحقق امر غير سوسياليستى خود نگاه ميکند. تاريخ اجتماعى اين گرايش، نظرات و سنتهاى عملى‌اش، هرچند داراى شباهتها و نقاط مشترکى با چپ راديکال سراسرى است، اما آنقدر مستقل و خود ويژه هست که اين جريان را به يک گرايش قابل تميز در حزب کمونيست تبديل کند. محيط اجتماعى اين جريان اعتراض ملى در کردستان و روشنفکران معترض در جامعه کرد است.
۲. حزب کمونیست کارگری ایران
هدف مباحث کمونیسم کارگری  بازگردان سر تحرک کمونیستی به جایی بود که قالب حزب کمونیست ایران دیگر قادر به جواب دادن به آن نبود. پیش برد امر تحزب کمونیستی طبقه کارگر دراین شرایط اما با شکست بلوک شرق همراه شد. حمله بورژوازی جهانی به این بهانه به کل آرا و افکار کمونیستی و مارکسیستی و کلا ایده برابری انسان ها شعاری بود که روزانه از همه مدیای جهانی و احزاب و دولتهای حاکم فریاد زده میشد. شکست بلوک شرق بنام شکست کمونیسم تبلیغ میشد. اکثریت روشنفکرانی که در دهه های گذشته شیفته مارکسیسم و کمونیسم، اهداف اجتماعی خود را با این افکار بیان میکردند، موج هجرت به"دمکراسی"را آغاز کردند.ضروری بود که جبهه ای متشکل علیه این حمله جهانی تشکیل شود.
منصور حکمت  در سمینار "مبانی کمونیسم کارگری"در سال ۲۰۰۰ در باره تشکیل حزب کمونیست کارگری در این دوره میگوید:
کورش مدرسی یکی از اعضا کانون کمونیسم کارگری و از فراخوان دهندگان تاسیس حزب کمونیست کارگری ایران هم در نوشته ای بنام "حزب کمونیست کارگری؛ جریانات و تناقضات درونی"در این رابطه میگوید:
با این وجود دهه هفتاد در ایران دهه عروج حزب کمونیست کارگری در صحنه سیاسی در جامعه است. شروع فعالیت حزب در ایران با روی آوری گسترده ای از جانب کمونیست ها و فعالین کارگری همراه میشود. همان سطحی از روی آوری به حزب کمونیست کارگری درتشکیلات علنی حزب کمونیست ایران و کومه له، در میان کمونیستها در ایران هم صدق میکند. در کردستان بخش قابل توجهی از کادرهای حزب کمونیست ایران و فعالین دیگر کمونیست به حزب کمونیست کارگری روی میاورند. در این دوره مبارزات کارگری و سازمانهای کارگری  پیشتاز مبارزه علیه جمهوری اسلامی در کردستان هستند.
در خارج کشور مبارزه ای گسترده علیه جمهوری اسلامی از سوی این حزب سازمان داده میشود. حزب کمونیست کارگری دارای تشکیلات های وسیع و قدرتمندی در بسیاری از کشورها بود. ادبیات این حزب در کنار رادیو و تلویزیون آن وسیعا در دسترس همگان قرار میگیرد. کمیته های همبستگی کارگری، حمایت از زندانیان سیاسی، سازمانهای پناهندگان از جمله سازمانها و ارگانهای حزب کمونیست کارگری در خارج کشور هستند. کادرها و اعضا این حزب در ایران در شبکه های وسیع مبارزاتی متشکل بودند. پیشروی های سیاسی و نظری این حزب درمبارزات سیاسی روز و در محیط های کار و زندگی طبقه کارگر و محیط های روشنفکری در این دوره، حزب کمونیست کارگری را به یکی از جریانات مهم سیاسی در اپوزیسیون  تبدیل میکند.
سازمان جوانان کمونیست
یکی از پاسخ های حزب به جلب و جذب جوانان، تشکیل این سازمان در خارج کشوراست. مرکزیت اولیه این سازمان از تعدادی از جوانترین کادرهای کمیته مرکزی تشکیل میشود که در خارج کشور و میانگین سنی آنها حدود چهل سال است. بتدریج بخش داخل کشور این سازمان با روی آوری کمونیستهای جوان، بزرگ و بزرگ تر میشود. هدایت فعالیت این بخش بوسیله تعداد انگشت شماری از رهبری این سازمان و تعداد معدودی در رهبری حزب صورت میگیرد. این تشکیلات هم درکنار تشکیلات های این حزب در ایران از طرف اکثریتی از رهبری این حزب جدی گرفته نمیشود.
استراتژی حزب قدرتمند در خارج کشور و نارسایی آن
پس از مرگ منصور حکمت و اوضاع سیاسی پس از ۲ خرداد این سانتر درون حزب تحرک بیشتری میابد و کل آن مباحث را به نفع خود تفسیر میکند. در غیاب منصور حکمت کسی نتوانست جلو دار تعرض آن به حزبی که تا به این روز اتحادش حفظ شده بود و مایه امید در جامعه بود باشد. هر اختلافی در مباحثات سیاسی  برای این جریان فرصتی برای  تصفیه حساب با گذشته در حاشیه بودن خود در برابر کمونیسم کارگری شد. سانتری که تا این زمان در کنار گرایش تحزب کمونیستی و تلاش آن برای کمک به این امر زیسته بود، بیدار می‌شود. مباحث "حزب و قدرت سیاسی" برای این سانتر به شعارها و سبک کاری که ربطی به قدرت گیری افق کارگری و کمونیستی نداشت تبدیل میشود. "حزب و شخصیت ها" در داخل و خارج کشور به "مشهور" شدن و بعضا به هنرپیشگی سیاسی بدل میشود. این جریان در ادامه خود به یکی از اسپانسورهای همیشگی تحرکات ارتجاعی بورژوایی تبدیل میشود و از حزب کمونیست کارگری دوران منصور حکمت و دخالتگری این حزب در اوضاع سیاسی این را فهمیده بود که هر جا "حرکتی و جنبشی" هست آنجا باید سرباز بی جیره و مواجب آن شد و آنرا بخشی از قیام و انقلاب توده ها نامید.این سانتر امروز به یکی از بسترهای ناسیونالیسم راست پروغرب تبدیل شده است. همین یکی از دلایل اصلی جدایی بخش زیادی از کادرهای آن حزب و تاسیس حزب حکمتیست بود. تحزب کمونیستی طبقه کارگر، کمک به آن و تلاش در شکل دادن به آن نمیتوانست در قالب حزب کمونیست کارگری ایران تعقیب شود.

۳. حزب حکمتیست:
حزب حکمتیست نتیجه جدایی گرایش تحزب کمونیستی طبقه کارگر ازسیاستهای بورژوایی آن سانتری بود که حزب کمونیست کارگری ایران را عملاً به بن‌بست کشانده بود. همان گرایشی که از ابتدای مباحث تاسیس حزب کمونیست ایران، همانطور که در ابتدا نشان دادیم،  رو به تحزب کمونیستی طبقه کارگر داشت. ما دراین رابطه خواننده را  به بحث‌ها و نوشته های کورش مدرسی در سایتhttp://www.koorosh-modaresi.com/farsiindex.phpو بخصوص نوشته "حزب کمونیست کارگری؛ جریانات و تناقضات درونی"که درکتابخانه سایت دفترهم https://www.dar-rah.com/newpage297b3776منتشر شده است، دعوت میکنیم.
جریانی که ما ابتدا از آن بعنوان سانتر در حزب کمونیست ایران و سپس حزب کمونیست کارگری ایران نام بردیم با رهایی‌اش از"قید و بندهای" تحمیلی  از طرف جریان کمونیستی و کارگری، به سنتهای رسمی تر، شناخته‌ شده تر و روشن‌تر بورژوایی میپیوندد. حزب کمونیست کارگری ایران امروز دیگر نه آن سانتر به معنی کلاسیک آن بلکه به سخنگوی میلیتانت ناسیونالیسم ایرانی پروغربی  تبدیل شده است.
حزب حکمتیست طی فعالیت‌های چند ساله خود  به مرکز توجه فعالین کمونیست در همه عرصه های اجتماعی در ایران تبدیل میشود. ابعاد و گسترش دامنه فعالیت و تاثیرگذاری این حزب از طرف نمایندگان جریانات جدی‌تر بورژوایی از دفترتحکیم وحدت تا وزارت اطلاعات و سپاه مداما تأکید میشود. کمیته های کمونیستی، سازمان مدرن حزبی و مواضع روشن، آوانگارد و نقد کمونیستی این جریان بر همه جریانات کمونیسم بورژوایی و نمایندگان رسمی بورژوازی پوزسیون و اپوزسیون، این حزب را به یکی از دخیلترین و سازمان یافته ترین احزاب کمونیستی پس از سرکوب های سالهای ۶۰ تبدیل کرد.
حزب حکمتیست تنها جریان کمونیستی است که پس از سرکوب انقلاب ۵۷ موفق به ایجاد آن سازمانها و کمیته های کمونیستی میشود که مبنای تعریفشان از خود، متشکل کردن کارگران و مردم در محیط زندگی و  فعالیتشان و از این طریق دخالت در تحولات سیاسی جاری است. سازمانهایی که دستاوردهای روشنی را در اتصال  ۲ واقعیت اجتماعی کمونیسم و طبقه کارگر بهم نشان میدهد، جریانی  که پس از دوره تحولات ۲ خرداد به بستر اصلی مارکسیسم و تحزب کمونیستی در ایران تبدیل میشود.
حزب حکمتیست و آن سازمانها و کمیته های کمونیستی مورد سرکوب دستگاه‌های امنیتی رژیم اسلامی قرار گرفتند و همین به  جنبش سبز بعنوان یکی از  اپوزسیون های  بورژوایی رژیم اسلامی امکان داد که بعنوان آلترناتیو موجود در جامعه سربلند کند. پس از سرکوب نسلی از کمونیست‌ها وفعالین کارگری است که تحرکاتی از نوع جنبش سبز ممکن میشوند.
همانطور که در ابتدای این نوشته گفتیم، توجه ما اینجا به تحزب کمونیستی پس از انقلاب ۵۷ است. بنابراین لازم است به آن نکات گرهی که منجر به وجود، رشد و گسترش و سرکوب آن سازمانهای کمونیستی زیر چتر حزب حکمتیست شد بپردازیم.

- کمیته های کمونیستی
حوزه های حزبی چه در اصول سازمانی حزب کمونیست کارگری ایران وچه  در اساسنامه حزب حکمتیست بعنوان سلول  پایه ای تشکیلات های این احزاب معرفی شده اند. اعضای متشکل در این حوزه ها وظیفه تأمین فعالیت حزبی را دارند. در همه این احزاب همان گرایش تحزب کمونیستی طبقه کارگر است که تلاش میکند با مباحث گوناگونی نظر اعضا و فعالین حزب را به نزدیک شدن به آن تصویر حزب کمونیستی تحزب یافته در طبقه کارگر نزدیک کند. حزب حکمتیست پس از اعلام تشکیل اش هرچند که هنوز حوزه های اعضا را بعنوان سلول پایه فعالیت حزب تعریف میکند، با تعریف و تمرکز بر سلول پایه فعالیت کمونیستی اما ، فعالیتی دیگر منطبق با ضروریات تحزب کمونیسی طبقه کارگررا در دستور کار خود مینهد. مباحثات، اسناد و مصوبات مربوط به "کمیته های کمونیستی"جواب به همین پایه فعالیت کمونیستی بودند. در ادامه به تفاوت این دو نوع سلول پایه بیشتر خواهیم پرداخت.
کورش مدرسی مدون کننده  مباحث"کمیته های کمونیستی"است. او درنوشته ای بنام "اصول فعالیت کمونیستی" (که در لینک http://www.koorosh-modaresi.com/Farsi/FaaliatKomonisti/commorg.htmlموجود است و شما را به خواندن آن دعوت میکنیم) "کمیته های کمونیستی"را چنین توضیح میدهد:
این عرصه ها البته عرصه های مهمی در فعالیت کمونیستها هستند، اما به هیچ وجه هویت و مضمون فعالیت کمونیستی را تعریف نمی کنند. جایگزینی این فعالیت‌ها با فعالیت کمونیستی مانند جایگزینی یک استراتژی کمونیستی با مجموعه‌ای از تاکتیک های بطور کلی انقلابی یا بشر دوستانه است. برای یک حزب کمونیستی این‌ها عرصه های ویژه هستند اما فعالیت کمونیستی را تعریف نمی کنند."و در ادامه توضیح میدهد که:
"در یک سطح سلول پایه حزب را میتوان حوزه تعریف کرد. بالاخره میتوان تصور کرد که حوزه حزبی پایه‌ای ترین جائی است که اعضای حزب در آن جمع میشوند. به هر حال این نوع تعریف از سلول معطوف به آرایش است که درست هم هست و البته اشکال دیگری نظیر خانه حزب و غیره را هم می‌شود وارد این تصویر کرد. به هر حال این سلول چه حوزه باشد و چه خانه حزب. مبنای تعریف سازمان حزب است.
ایده حوزه سلول پایه‌ای در فعالیت کمونیستی به پروسه استاندارد کردن حزب بلشویک، بعد از تصرف قدرت سیاسی و بعداً به پروسه استاندارد کردن سازمان های تابع انترناسیونال سوم برمیگردد. این دسته بندی گرچه در یک سطح درست است اما وقتی جایگزین کارکرد پایه در فعالیت کمونیستی می‌شود نشان از اولین بارقه های تئوریزه کردن جدائی کمونیسم از طبقه کارگر است. روندی که لنین در دوره آخر عمر خود نسبت به آن هشدار میدهد.
تأکید بر سلول پایه‌ای فعالیت کمونیستی و نقد فعالیت تماما سازمانی و حزبی که بقول کورش مدرسی، حزب را تبدیل به جمعی  که آرزوی رهبری طبقه کارگر دارند، ادامه تلاش‌ منصور حکمت در اتصال آن دو واقعیت اجتماعی به هم هستند که هم امکان فعالیتی متمایز را به حزب حکمتیست میدهد و هم اینکه در ادامه خود به یکی از عرصه های مبارزه سیاسی میان جریان تحزب کمونیستی در حزب حکمتیست با همان سانتری که به آن اشاره کردیم در اشکالی دیگر میشود. این مباحث از یکطرف راه را برای فعالیتی دیگر و تحزب کمونیستی دیگر در ایران باز میکند و از طرف دیگر مقاومت و مخالفت آن سانتری که آن نوع فعالیت‌های تماماً سازمانی و حزبی را معنی وجودی خود میدانست، سبب میشود. به این در ادامه بیشتر خواهیم پرداخت.  کورش مدرسی در توضیح این کمیته ها میگوید:
…...شاخص نهائی این است که این کمیته ها چقدر توانسته اند مبارزه را متحد کنند، چقدر توانسته اند مبارزه را متشکل کنند، چقدر توانسته اند این مبارزه را حول سیاست های حزب رهبری کنند و در این راستا چقدر حزب را بسازند. اینها همه ابعاد یک پدیده واحد است. به اعتقاد من قدم بعدی در تئوری سازمانی ما و در ساختن حزب تشویق ایجاد کمیته های کمونیستی است….. کمیته کمونیستی نمیتواند در محیط فعالیت خود نه رهبر اجتماعی را با خود داشته باشد و نه سازمانده توانای اجتماعی و حزبی و تنها ترکیبی از "بچه های خوب"ایدئولوژیک باشد. این با هدف و فلسفه وجودی کمیته متناقض است. کمیته کمونیستی ترکیبی از کسانی است که با هم کار رهبری و سازمان دهی اجتماعی و حزبی را انجام میدهند. کارهائی که از تک نفری ساخته نیست، هیچ تک نفری همه این خاصیت ها را ندارد. عدم تفکیک این دو نوع فعالیت اجتماعی و حزبی و ادغام درست آنها در یک سازمان درست حزبی برای خود ما مشکل درست کرده است. بطور اخص حزب ما رهبرانی را دارد که در ابعاد اجتماعی میتوانند هزار نفر هزار نفر برای حزب عضو بگیرند، رهبرانی را داریم که میتوانند جامعه و توده مردم را به امر خود به حرکت در آورند. اما از همین ها میخواهیم که هم سازمان دهندگان توانای حزبی و هم نویسندگان برجسته باشند. از طرف دیگر از سازمان دهندگان برجسته حزبی و از نویسندگان توانای مان میخواهیم که نقش رهبر اجتماعی را ایفا کنند. هر دو به بن بست میرسند و سازمان حزبی ما نه نقش رهبری اجتماعی را درست بازی میکند و نه اصولا سازمان درستی را ایجاد میکند." (منبع همانجا)
تلاش در شکل دادن تحزب کمونیستی طبقه کارگر بنا به شرایط معین جنبش کارگری در ایران و محدودیتهای تاریخی آن درسازماندهی خود نمیتوانست تنها در چهارچوب تنگ حزب حکمتیست باقی بماند. حزب حکمتیست با هر درجه وسعت یا گسترشش وبا هراندازه تفاوتش با سایر احزاب چپ و کمونیست، در مقایسه با گسترش میلیونی طبقه کارگر و شبکه‌های وسیع فعالین کارگری و کمونیست در این جنبش و دامنه سرکوب و شرایط پلیسی در ایران،  نه میتوانست و نه قصد آنرا داشت که به تنهایی خود را بعنوان  حزب طبقه کارگر در ایران معرفی کند. بحث "کمیته های کمونیستی جنبشی" که ابتدا از طرف کورش مدرسی طرح و سپس به مصوبه حزب حکمتیست تبدیل شد، قدمی در این راه بود. این مصوبه در توضیح خود میگوید:
از نظر حزب حکمتیست، دامن زدن و گسترش جنبش تشکیل "کمیته های کمونیستی جنبشی"، علاوه بر اهمیت آن از زاویه نیازهای فوری امروز طبقه کارگر، تحول بزرگی در تحزب و اتحاد آگاهانه رهبران و فعالین کمونیست این طبقه در خدمت انقلاب کارگری است."
گسترش دامنه فعالیت کمیته های کمونیستی و انعکاس بلافصل آن در رویدادهای سیاسی وقت و در ادامه آن طرح کمیته های کمونیستی جنبشی، بخشی از رهبری حزب حکمتیست را نگران موقعیت خود بعنوان "رهبران طبقه کارگر" کرد. بخشی که اساساً یا به سنت‌ها و روشهای فعالیت در کردستان عجین بود و یا اینکه در ادمه سنگر همان سانتری که در ابتدا به آن اشاره کردیم، حزب داری و تشکیلات داری اولویت اولش بود. هر دو این جریانات این واقعیات را مساوی با به خطر افتادن موقعیت خود میدیدند.

چرا پروژه جنبش کمیته های کمونیستی متوقف شد؟
 فاکتور سرکوب نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، اختلافات درون حزب که ریشه در سنت های مختلف مبارزاتی داشتند و همچنین تناقضات حزب در تبعید که  به هدایت تشکیلات داخل کشورش میپردازد، نمیتوانند تمام دلایل برای عدم ادامه فعالیت این کمیته ها باشند.  قدرت و توان این کمیته ها در فاصله سالهای ۸۰ تا ۸۶  در دانشگاه ها و در کانون های مبارزاتی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ  ایران میرفت تا تاثیری عمیق بر جنبش های رادیکال در جامعه و سازمانیافتگی آنها بگذارد. کمیته های کمونیستی با تکیه بر سازمان و شبکه های مبارزاتی متصل به خود نطفه های مهمی در ایجاد سازمان های حزبی در محل کار و زیست بودند. این کمیته ها سازمان یک حزب کمونیستی در محل بودند. سازماندهی مبارزات دانشجویی در دانشگاه های ایران در قالب سازمان توده ای " دانشجویان آزادیخواه و برابری طلب" (داب) و دامنه فعالیتهایش در کانون های مبارزاتی در بسیاری از شهرهای ایران یکی از نتایج کار بخشی از این کمیته ها بودند.

دو فاکتور مهم مانع ادامه کاری این کمیته ها شدند:
۱: فعالیت آکسیونیستی و باز بودن گارد این کمیته ها بعنوان یک تشکیلات مخفی.
۲: گارد آزادی یک تاکتیک اشتباه در استراتژی حزب
گارد آزادی در سال ۲۰۰۵ و در پی تحرکات جریانات مسلح قومی و باند سیاسی علیه جمهوری اسلامی و خطر عراقیزه کردن ایران، توسط حزب حکمیتست بعنوان نیروی مسلح این حزب تشکیل شد.
متن این سند چنین است:
"پلنوم سوم کمیته مرکزی اصول زیر را به عنوان مبنای گارد آزادی تصویب میکند:
۱- از آنجا که:
الف - خطر از هم پاشیدن بنیاد های زندگی مدنی و "عراقیزه"کردن جامعه ایران در پروسه سرنگونی جمهوری اسلامی و یا بعد از آن توسط دار و دسته های مسلح اسلامی، قومی و گانگسترهای سیاسی و همچنین توسط دخالت نظامی آمریکا و متحدین اش به یک خطر دائمی در ایران تبدیل شده است٬

ب – بخش زیادی از نیروهای سیاسی اپوزیسیون جمهوری اسلامی و دارو دسته های قومی و مذهبی مسلح هستند و به سیاست در ایران بعد نظامی داده اند. همچنین بستر اصلی اپوزیسیون راست جمهوری اسلامی و دولتهای غربی و آمریکا به تبلیغ فدرالیسم قومی در ایران روی آورده و خطر "عراقیزه"کردن جامعه ایران و "سناریو سیاه"را به شدت افزایش داده اند،

پ - بورژوازی اپوزیسیون و دار و دسته های مذهبی و قومی میتوانند در رابطه میان خود با جنبش ها و احزاب سیاسی دیگر٬ بویژه با طبقه کارگر و جنبش آزادیخواهانه٬ متوسل به نیروی نظامی شوند و تجربه در ایران و عراق و سایر نقاط جهان نشان میدهد که این کار را خواهند کرد٬

ت - در کردستان رابطه میان مردم با جمهوری اسلامی، بین احزاب سیاسی با هم و با مردم بـُـعد نظامی داشته و یا به سرعت پیدا خواهد کرد و هیچ نیروی سیاسی بدون داشتن پتانسیل و قدرت نظامی کوچکترین شانسی برای دخالت موثر در حیات سیاسی جامعه را ندارد،

ث- حزب باید قادر باشد این خطرات را با قدرت پاسخ گوید٬ امنیت و آزادی مردم و بنیادهای جامعه را تضمین نموده و اشکالی از سازمان یابی مسلح را در پیش گیرد که با زندگی مردم انطباق داشته و قابلیت دخالت موثر در بعد سراسری ایران را نیز دارا باشد
لذا:
داشتن پتانسیل و قدرت نظامی توسط حزب طبقه کارگر به یک امر حیاتی تبدیل شده است و حزب کمونیست کارگری – حکمتیست برای دادن پاسخ همه جانبه به این موقعیت "گارد آزادی"را تشکیل میدهد.
۲- گارد آزادی نیروی مسلح حزب کمونیست کارگری – حکمتیست است و بعنوان بازوی نظامی حزب در خدمت اهداف، آرمانها و برنامه این حزب سازمان میابد. هدف فوری این نیرو تضمین قدرت نظامی حزب، طبقه کارگر و و مردم انقلابی برای دفاع از آزادی و امنیت سیاسی و اجتماعی در جامعه است.
۳- گارد آزادی هسته تسلیح عمومی مردم و تشکیل میلیس توده ای است و یکی از اشکال اصلی سازمان یابی جوانان و مردم بخصوص در محلات و شهر ها است.
۴- در شرایط کنونی٬ با توجه به موقعیت حزب و شرایط خاص سیاسی در کردستان٬ که از همان ابتدا احزاب بدون پتانسیل نظامی را فاقد هر شانسی میکند٬ سازمان دادن گارد آزادی وظیفه عاجل حزب در کردستان است. این نیرو، در کردستان، بعلاوه وظیفه حفاظت از رهبران کمونیست مردم و فعالیت های حزب (دسته های سازمانده و غیره) در مقابل تعرض و مزاحمت جمهوری اسلامی و یا دارودسته های مسلح سیاسی، قومی و مذهبی دیگر را بر عهده دارد.
۵- حزب بتدریج و طبق یک نقشه دقیق و حساب شده سازمان دادن گارد آزادی در سایر نقاط ایران را نیز در دستور خود قرار خواهد دهد.
۶- گارد آزادی در هر منطقه جزو سازمان حزب در آن منطقه است و سلسله مراتب فرماندهی آن توسط کمیته حزب در منطقه تعیین میشود.
۷- گارد آزادی دارای فرماندهی سراسری و ستاد مرکزی است. فرمانده سراسری گارد آزادی به پیشنهاد دبیر کمیته مرکزی و تایید دفتر سیاسی تعیین میشود. فرمانده سراسری گارد آزادی معاون نظامی دبیر کمیته مرکزی خواهد بود و مستقیما تحت اتوریته او کار خواهد کرد.
۸- واحد های گارد آزادی در محیط زیست مردم و اساسا در شهرها سازمان میابند. بعلاوه گارد آزادی میتواند در شرایط لازم واحد های منظم و متحرک را نیز سازمان دهد. علنی بودن یا مخفی بودن این نیرو تابع شرایط سیاسی و نیازهای حزب است.
۹- سازمان گارد آزادی هر جا که اختناق سیاسی حاکم است از سازمان حزب در محیط کار و زیست جدا است. مبنای سازمان دهی آن واحد های منفصل است که مستقیما به فرماندهی وصل هستند.
۱۰- شرط عضویت در گارد آزادی، مانند عضویت در حزب یعنی تقاضای فرد و پذیرش او توسط کمیته حزب است.
۱۱- عضویت در گارد آزادی و عضویت در حزب یکسان نیستند. اما هر کس با پیوستن به گارد آزادی بطور اتوماتیک عضو حزب خواهد شد مگر اینکه خود صراحتا عکس این را بخواهد.
تشکیل گارد آزادی از طرف حزب حکمیتست، در شرایطی که اکثریت نیروهای اپوزسیون جمهوری اسلامی از راست تا چپ آن، امید به تحرکات نظامی دول غربی و دستجات مسلح شده از طرف آن‌ها را راهی  برای "پیروزی" خود میدیدند،  با استقبال فراوانی روبرو شد.
"دستور تشکیلاتی به رفیق ....دررابطه با یک عملیات نظامی
رفیق ..... عزیزم
امروز از طریق یکی از دوستان دور یکی از رفقای کمیته کردستان از کاری که قصدش را دارید مطلع شدیم. لازم میدانم به اطلاعت برسانم که چنین اقدامی مغایر اصول سیاسی و اساسا انسانی ما هستند. از‌شما خواهش میکنم فورا این کار را قطع کنید. این یک دستور تشکیلاتی از طرف من و کورش است.
عزیز جان، از همه مشکلاتی که احتمالا داری مطلع هستم. برنامه انتقالت به خارج کشور تکمیل است و تنها منتظر اوکی تو هستیم. یکبار دیگه شخصا ازت خواهش میکنم این کاررا فورا قطع کنید! این کارشما مغایر همه اصول، اعتقادات وهمه چیز ما است، همین که چنین انسان پرتی خبرکار شما را به ما رسانده است باید به شما بگوید که رژیم و پلیس سیاسی از این کار مطلع هستند. این کار شما همه رفقا را به خطر میاندازد! همه را درموقعیت بدی قرار میدهد. فورا قطع کنید و برگردید
مخلص
بهرام مدرسی
۲۰.۸.۱۳۸۶

جواب ..... به دستور تشکیلاتی فوق
با سلام
یک: از نظر این جانب با توجه به این مسله که عملیات فوق با امکانات و تصمیم شخصی افراد ترتیب داده شده، عملیات فوق را با دستور حزبی نمیتوان لغو نمود
……………
……………
در صورت عدم موفقیت کلیه مسولیت طرح را من خودم شخصا میپذیرم و جهت سلب مسولیت از رهبری حزب پیشنهاد میکنم که من را موقتا از حزب اخراج کرده، در صورت شکست طرح و پیش آمدن مشکل، حزب و تشکیلات حزب هیچ مسولیتی نپذیرد و بتواند به راحتی مانور دهد و در صورت موفقیت عضویت اینجانب را به حزب برگردانید.
۲۵.۸.۱۳۸۶"
(منبع: دستور تشکیلاتی به رفیق ....دررابطه با یک عملیات نظامی در سایت www.bahram-modarresi.com)

این همزمان است با هژمونی گسترده دانشجویان آزادی خواه و برابری طلب در دانشگاه‌های کل کشور وبرگزاری مستقل مراسمهای شانزده آذر سال ۸۶. سپاه پاسداران و اطلاعات رژیم اسلامی پس از دستگیری او و با استفاده از این اقدام، اتهام فعالیت مسلحانه علیه حکومت اسلامی را به کیس همه دانشجویان دستگیر شده اضافه میکنند. فعالین کمونیستی که حاضر بودند از فعالیت سیاسی خود در دانشگاه‌ها دفاع کنند، در زندان متوجه می‌شوند که اتهام اقدام مسلحانه علیه رژیم به آن‌ها بسته شده  است. این دفاع از خود و فعالیت‌های سیاسی خویش را برای دانشجویان زندانی بشدت سخت میکند.
گارد آزادی پاسخی به اوضاع سیاسی روز بود، پاسخ به جهانی که جان انسان و آزادی و زندگیش براحتی میتواند گروگان گرفته و نابود شود. پاسخی بود به قدرتمند کردن طبقه کارگر و کمونیستهای متشکل در خیز برداشتن برای شرکت در قدرت سیاسی. اینها را اما باید زمانی طرح کرد و به اجرا در آورد که حزب کمونیستی در جامعه سنت ها و قدرت واقعی خود را بوجود آورده است. تلاش حزب حکمتیست در این زمان صرفا محدود به سازمانی میشود که خود داشت. گارد آزادی عملا  در اذهان و در فعالیت جای سازماندهی کمونیستی در محل  کار و زیست را میگیرد و به آلترناتیو آن بدل میشود. این یک عقب گرد بود. نیروی مسلح و یا هر شکلی از سازماندهی توده ای و مسلح برای تحزب  کمونیستی میتواند در ادامه نیاز این سازمان یا حزب در مبارزه برای قدرت سیاسی و دفاع از آن معنی یابد. درهمان شرایط انقلابی که شوراهای کارگری و مردمی  ممکن میشوند، سازماندهی نیرویی چون گارد آزادی بوسیله کمیته های کمونیستی که در مبارزه روزانه محل خود دخیل هستند و رهبری میکنند میتواند امکان یابد. راه میان بری وجود ندارد. سازمان دادن نیروی مسلح حزبی از طرف کمیته های کمونیستی در شرایطی که توازن قوا به نفع آن‌ها نیست و امر کسب قدرت سیاسی هنوز مطرح نیست، همانطور که این تجربه نشان داد، دور کردن این کمیته ها از امر اصلی و وجودیشان و تسلیم شدن به راه و روش‌های مبارزاتی غیرکارگری است. قدرت طبقه کارگر در تشکل آن است، قدرت کارگران کمونیست در تشکل شان در مبارزه متشکل طبقه کارگر است. قدرت کمونیست‌ها را از قدرت بسیج اجتماعیشان جدا کردن و سپردن آن به قدرت مخفیانه اسلحه سنت کار متشکل کمونیستی نیست.
 
۴. حزب در تبعید
اجبار به خروج از محل فعالیت نه مختص به ایران و نه مختص به احزاب چپ و یا کمونیستی است. سرکوب هر انقلاب یا تحول اجتماعی موجی از مهاجرت را با خود همراه داشته است. آنچه که تفاوت اجبار به خروج از کشور در مورد اپوزسیون در ایران را توضیح میدهد، طولانی بودن زمان این تبعید است. سرنوشت احزاب، سازمانها و افراد در تبعید که اینجا بخصوص سازمانها و احزاب چپ و کمونیست مورد نظر ما است، هم مختص به ایران نیست. مهاجرین کمونیست و آزادیخواهی که پس از‌شکست کمون پاریس مجبور به ترک فرانسه شدند، مهاجرین کمونیست و آزادیخواهی که پس از شکست انقلابات ۱۸۴۸ در اروپا و بخصوص در آلمان مجبور به ترک کشورشان شدند هم با مشکلات شبیه به مهاجرین پس از شکست انقلاب ۵۷ در ایران روبرو بودند. دوری اجباری از موضوع کار، دوری از مجادلات واقعی و روز در جامعه، کم شدن دامنه عمل و تاثیرگذاری، بیگانه‌ شدن با جامعه‌ای که از آن بریده شده‌اند تنها نمونه‌هایی از نتایج تبعید طولانی هستند. حزب بلشویک هم در روسیه تا پیش از آغاز انقلاب فوریه ۱۹۱۷ با مشکل مهاجرت روبرو بود. آغاز انقلاب فوریه اما پروسه دوری از جامعه را در مقایسه با کمون پاریس و یا انقلاب ۱۸۴۸ و یا انقلاب ۵۷ ایران، کوتاه کرد.
۳۸ سال از زمان مهاجرت اول کمونیست‌ها از ایران میگذرد. طی این ۳۸ سال، هر اعتراض سیاسی و اجتماعی وهر تحرکی علیه جمهوری اسلامی موجی از مهاجرت فعالین این تحرکات را موجب شده است. این مهاجرین  با سایه روشن هایی غالباً به جریانات موجود در خارج کشور میپیوندند.
پلیس سیاسی و دستگاه‌های سرکوب جمهوری اسلامی خروج از کشور و به این وسیله کوتاه کردن دست فعالین سیاسی علیه خود را به یکی از سیاست‌های اصلی‌اش در کنار زندان و سرکوب روزانه تبدیل کرده است. ارتباط هر فعال و رهبر مبارزه ای با خارج کشور و رهبری جریانات سیاسی به نسخه ای برای شکست های آینده تبدیل شده است.  پلیس سیاسی هر مبارزه و مطالبه و خواستی را به خارج کشور و مخالفینش از آمریکا و اسرائیل گرفته تا سازمانهای سیاسی و کمونیست وصل میکند.
تجارب تاکنونی نشان ميدهند  که دوران اتصال تشکلات کمونیستی درایران با  احزاب در تبعید نسخه ماندن در دور باطل برتری پلیس سیاسی از یکطرف و جاری شدن روشها و سیاست‌های نه چندان منطبق با منافع جنبش کارگری از طرف دیگر است. از این سد باید گذشت. اوضاع سیاسی و جنبش عظیم توده ای و کارگری در ایران بیش از بیش این فرصت را ایجاد کرده است. به مشکلات حزب در تبعید در نوشته‌های آینده بیشتر خواهیم پرداخت.

جمع بندی: کمیته های کمونیستی جنبشی، سنگ بنای تحزب کمونیستی در ایران
اوضاع سیاسی در ایران یکبار دیگر ضرورت حضور طبقه کارگر و حزب کمونیستی اش را حیاتی کرده است. سنت های مختلف در طبقه کارگر از چپ و راست در تلاش برای تاثیر گذاری بر وضعیت هستند. طبقه کارگر بدون درنگ نیازمند تحزب کمونیستی اش است. کمیته های کمونیستی جنبشی آن حلقه اصلی هستند که فعالین کمونیست طبقه کارگر از طریق آن امکان شکل دادن به فعالیتی متشکلتر را خواهند داشت.
به این امر در نوشته‌های آینده بیشتر خواهیم پرداخت.

دفتر پژوهش های تحزب کمونیستی در ایران
بهرام مدرسی – اسد گلچینی
۵ مهر۱۳۹۸ –  ۲۷سپتامبر ۲۰۱۹